Οι θαλάσσιες χελώνες μας προσφέρουν μια όμορφη ιστορία αντοχής και ελπίδας. Η καταγωγή τους χρονολογείται πάνω από 200 εκατομμύρια χρόνια, γεγονός που τις τοποθετεί μεταξύ των αρχαιότερων σπονδυλωτών στον πλανήτη. Παρά τις μετατοπίσεις των ηπείρων και τις αρκετές μαζικές εξαφανίσεις που συνέβησαν σε αυτό το διάστημα, οι θαλάσσιες χελώνες επιβίωσαν με ελάχιστες αλλαγές στη βιολογία τους. Τα τελευταία χρόνια, οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον τους, αλλά χάρη στις ανθρώπινες πρωτοβουλίες βοηθιούνται να επιβιώσουν.
Οι Χελώνες στην Κεφαλονιά
Η Κεφαλονιά είναι τόσο περιοχή ωοτοκίας όσο και τροφοληψίας για τις θαλάσσιες χελώνες. Ένας τοπικός υποπληθυσμός χελωνών καρέτα-καρέτα μεταναστεύει στις νότιες ακτές του νησιού νωρίς την άνοιξη για να ζευγαρώσει. Μέχρι το τέλος Μαΐου, τα θηλυκά αρχίζουν να κολυμπούν κοντά στις αγαπημένες τους παραλίες. Σύρονται στην άμμο κατά τη διάρκεια της νύχτας και προσπαθούν να βρουν κατάλληλα σημεία για τα αυγά τους. Μπορεί να ξοδέψουν αρκετές ώρες και πολύτιμη ενέργεια για να βρουν ένα σημείο με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Αν δεν μπορέσουν να βρουν κάποιο, επιστρέφουν στη θάλασσα και προσπαθούν ξανά. Μόλις βρουν το κατάλληλο σημείο, σκάβουν έναν θάλαμο αυγών σε σχήμα βάζου, γεννούν κατά μέσο όρο 92 αυγά, τα σκεπάζουν και επιστρέφουν στη θάλασσα. Δεν θα έχουν καμία άλλη επαφή με τους απογόνους τους. Κάθε χελώνα μπορεί να γεννά αυγά κάθε δύο εβδομάδες, από τρεις έως πέντε φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Μέχρι τα μέσα Αυγούστου, οι μητέρες έχουν γεννήσει όλα τα αυγά τους και αρχίζουν να μεταναστεύουν στις περιοχές αναζήτησης τροφής τους. Δεν θα επιστρέψουν για να αναπαραχθούν για δύο ή τρία χρόνια, μέχρι να καταφέρουν να συγκεντρώσουν και πάλι αρκετά αποθέματα ενέργειας, με τη μορφή σωματικού λίπους, για το πιο εξαντλητικό μέρος του κύκλου ζωής τους.
Επτά έως οκτώ εβδομάδες μετά την τοποθέτηση μιας φωλιάς, τα μικρά νεογνά θα αρχίσουν να σκίζουν τα αυγά, να σκάβουν ομαδικά στην επιφάνεια και να προσπαθούν να συρθούν από το συντομότερο μονοπάτι προς τη θάλασσα. Είναι δραστήρια τη νύχτα, γιατί η άμμος είναι δροσερή και τα περισσότερα αρπακτικά δεν μπορούν να τα δουν. Σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια, η εξοικονόμηση πολύτιμης ενέργειας μπορεί να κάνει τη διαφορά στην ήδη μικρή πιθανότητα επιβίωσής τους. Αυτά που τα καταφέρνουν θα παραμείνουν στην ανοιχτή Μεσόγειο Θάλασσα, μακριά από οποιεσδήποτε ακτές, για πολλά χρόνια και θα επιστρέψουν στην Κεφαλονιά μόνο 15 έως 25 χρόνια αργότερα για να συνεχίσουν τον κύκλο ζωής.
Ο κόλπος του Αργοστολίου
Το λιμάνι του Αργοστολίου και η λιμνοθάλασσα του Κουτάβου αποτελούν σημαντική περιοχή τροφοληψίας για τις θαλάσσιες χελώνες της περιοχής. Η περιοχή αυτή, βαθιά μέσα στον κόλπο του Αργοστολίου, είναι ρηχή, προστατευμένη και πλούσια σε θρεπτική τροφή για τις θαλάσσιες χελώνες. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, αρκεί να περπατήσετε κατά μήκος της γέφυρας ή πίσω από τις αγορές φρούτων και ψαριών για να εντοπίσετε αρκετές χελώνες να κολυμπούν και να τρέφονται από τον τοίχο του λιμανιού και τον πυθμένα της θάλασσας. Ορισμένες χελώνες μάχονται μεταξύ τους για κάποια από τα αποφάγια που ένας μικρός αριθμός παραπληροφορημένων ντόπιων και επισκεπτών ρίχνει στο νερό. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αρκετές θαλάσσιες χελώνες επιλέγουν να παραμείνουν στον κόλπο αντί να μεταναστεύσουν σε θερμότερα νερά.
Πολλές χελώνες έρχονται εδώ την άνοιξη για να ζευγαρώσουν, ακόμη και αν αργότερα θα ταξιδέψουν εκτός Κεφαλονιάς για να γεννήσουν αυγά. Κατά τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου, δεν είναι ασυνήθιστο για τους ερευνητές του Wildlife Sense, χρησιμοποιώντας ειδικές μεθόδους έρευνας, να καταμετρήσουν περισσότερες από 100 θαλάσσιες χελώνες στον κόλπο την ίδια στιγμή. Μέσω της σήμανσης και της φωτογραφικής αναγνώρισης, περισσότερες από 360 μεμονωμένες θαλάσσιες χελώνες έχουν εντοπιστεί εδώ κατά τη διάρκεια ενός έτους, και πολύ περισσότερες κατά την τελευταία δεκαετία.
Η συντριπτική πλειονότητα είναι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα (Caretta caretta), αλλά ένας μικρός αριθμός από αυτές είναι νεαρές πράσινες θαλάσσιες χελώνες (Chelonia mydas). Αυτό το ξεχωριστό και ακόμη πιο σπάνιο είδος δεν αναπαράγεται στην Κεφαλονιά ή οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα. Οι περιοχές ωοτοκίας τους βρίσκονται ανατολικότερα στη λεκάνη της Μεσογείου. Περνούν και αυτές τα πρώτα χρόνια της ζωής τους στις ανοιχτές θάλασσες. Πιστεύεται ότι το Αργοστόλι, λόγω της προστατευμένης φύσης του κόλπου, είναι μια από τις πρώτες παράκτιες περιοχές που επισκέπτονται κάποιες από αυτές τις νεαρές χελώνες για να βρουν πλούσια σε θρεπτικά συστατικά τροφή και να αναπτυχθούν προς την ενηλικίωση.
Απειλές
Οι θαλάσσιες χελώνες κινδυνεύουν παγκοσμίως με εξαφάνιση και το μέλλον τους είναι αβέβαιο. Οι πληθυσμοί τους μειώνονται επειδή οι ενήλικες και οι νεαρές χελώνες πολύ συχνά παγιδεύονται σε αλιευτικά εργαλεία ή χτυπιούνται από ταχύπλοα σκάφη ή προπέλες. Δηλητηριάζονται επίσης από την κατάποση πλαστικών και από τη συσσώρευση ρύπων μέσω του νερού στο οποίο κολυμπούν και μέσω της τροφής τους. Οι περιοχές ωοτοκίας τους υποβαθμίζονται από την κακοδιαχειριζόμενη “ανάπτυξη” και γίνονται λιγότερο κατάλληλες λόγω της κλιματικής αλλαγής- γίνονται πολύ θερμές για επώαση και οι ίδιες οι παραλίες διαβρώνονται. Αυτές οι απειλές δεν είναι μακρινές ιστορίες- συμβαίνουν και εδώ στην Κεφαλονιά.
Το να λέμε ότι πρέπει να σταματήσει η αλιεία ή ο τουρισμός για να σωθούν οι χελώνες είναι λανθασμένο. Οι ίδιες οι δραστηριότητες δεν εξαρτώνται από τη μείωση των θαλάσσιων χελωνών. Οι τουριστικοί βιομηχανία ευημερεί από την αναψυχή και τα προϊόντα των υγιών οικοσυστημάτων. Ένω δεν θα έπρεπε η έννοια της σύγκρουσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και διατήρησης, δυστυχώς πολύ συχνά βάζει φρένο στον εποικοδομητικό διάλογο.
Με την επιστημονικά τεκμηριωμένη διατήρηση, μελετάμε κάθε απειλή, εξετάζουμε την υπάρχουσα και σχεδιάζουμε νέα έρευνα και προτείνουμε διαχειριστικές δράσεις και κανονισμούς με βάση τα αποτελέσματα. Με βάση επιστημονικές έρευνες δεκαετιών από όλο τον κόσμο και από την Κεφαλονιά, γνωρίζουμε συγκεκριμένα μέτρα που θα βοηθήσουν στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών και στη διατήρηση των οικοσυστημάτων τους. Αλλά αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές δεν αποτελούν πολυτέλεια. Αν δεν εφαρμοστούν και δεν επιβληθούν με συνέπεια, οι θαλάσσιες χελώνες θα μειωθούν σίγουρα. Τα τρέχοντα μέτρα προστασίας μας απλώς κερδίζουν χρόνο μέχρι τα οικοσυστήματα τους να γίνουν και πάλι ασφαλή. Το μέγεθος της απαιτούμενης παρέμβασης για την προστασία τους θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες μέσω αλλαγών στη φυσική επιλογή που μπορεί να μην καταλαβαίνουμε καν.
Πολλές από αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές διαχείρισης αποτελούν μέρος μιας πρόσφατα συνταχθείσας και υπό δημόσια διαβούλευση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης που περιγράφει τους διαθέσιμους κανονισμούς και τις δράσεις διαχείρισης για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών και μεγάλου μέρους των οικοσυστημάτων τους στα Ιόνια Νησιά. Αν και άργησε 20 χρόνια, αποτελεί ένα σημάδι ελπίδας για το μέλλον των θαλάσσιων χελωνών στην Κεφαλονιά. Η αλιεία και ο τουρισμός θα πρέπει να ακολουθούν διαχειριστικές πρακτικές, υπό την εποπτεία της Υπηρεσίας Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, οι οποίες αποσκοπούν στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των οικοσυστημάτων τους, μεταξύ άλλων άγριων ζώων, αλλά και στη διατήρηση των βιομηχανιών αυτών σε μια βιώσιμη πορεία προς όφελός τους.
Το έργο της Wildlife Sense
Ενώ οι κρατικοί κανονισμοί διαμορφώνονται σιγά σιγά, η Wildlife Sense μελετά και προστατεύει τις θαλάσσιες χελώνες στην Κεφαλονιά για πάνω από μια δεκαετία. Οι εθελοντές περπατούν κατά μήκος των παραλιών κάθε πρωί κατά τη διάρκεια της περιόδου ωοτοκίας (Μάιος-Αύγουστος) για να εντοπίζουν νέες φωλιές και να τις προστατεύουν, καθώς και για να παρακολουθούν ήδη σημαδεμένες φωλιές κατά τη διάρκεια της επώασης. Όταν αρχίζουν να βγαίνουν τα νεογέννητα (Ιούλιος-Οκτώβριος), οι ίδιες ομάδες ελέγχουν κάθε φωλιά και αναζητούν τα ίχνη των μικρών νεοσσών. Ας ελπίσουμε ότι αυτά κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Σε πολλές περιοχές, η φωτορύπανση αποπροσανατολίζει τα νεοσσούς. Οι ομάδες μας περνούν πολλές νύχτες στην παραλία για να διασφαλίσουν ότι όλα τα νεογέννητα που εκκολάπτονται κατευθύνονται προς τη θάλασσα.
Παρακολουθούμε επίσης τον πληθυσμό των ενήλικων και νεαρών χελωνών με στόχο να προτείνουμε πρόσθετες μεθόδους διαχείρισης για την προστασία τους, καθώς βρίσκονται κυρίως σε μη προστατευόμενες περιοχές, εκτός του δικτύου Natura 2000. Δυστυχώς βρίσκουμε πολλές θαλάσσιες χελώνες με τραυματισμούς κάθε χρόνο. Το προσωπικό μας και ο συνεργαζόμενος κτηνίατρος έχουν αποκτήσει πολυετή εμπειρία στη θεραπεία και αποκατάσταση των θαλάσσιων χελωνών. Πολλές χελώνες θεραπεύονται τοπικά και απελευθερώνονται, αλλά κάποιες αποστέλλονται στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών στην Αθήνα για μακροχρόνια αποκατάσταση. Καθώς αυτό το ταξίδι είναι πολύ στρεσογόνο για τα ζώα, ένας από τους μακροπρόθεσμους στόχους μας είναι η δημιουργία ενός πολυπόθητου Κέντρου Πρώτων Βοηθειών και Αποκατάστασης Θαλασσίων Χελωνών εδώ στην Κεφαλονιά.
Δυστυχώς, πολλές θαλάσσιες χελώνες δεν επιβιώνουν λόγο της ανθρώπινης παρέμβασης. Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουμε καταγράψει περισσότερες από 200 θαλάσσιες χελώνες στις ακτές και να επιπλέουν στο νερό μετά από πνιγμό λόγω εμπλοκής σε παραγάδια ή δίχτυα αλιείας, συγκρούσεις με ταχύπλοα σκάφη και προπέλες, και από άλλα μη φυσικά αίτια.
Ευαισθητοποίηση του κοινού
Με την πολυετή εμπειρία μας, μάθαμε ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουμε τις θαλάσσιες χελώνες και να προωθήσουμε τη διατήρησή τους είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού. Μέσω της μάθησης και της κατανόησης, οι νέοι, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών, μπορούν να αναπτύξουν κατανόηση του αντίκτυπου των επιλογών των ίδιων και της οικογένειάς τους στον κόσμο στον οποίο ζουν. Ακόμη και για ανθρώπους που μπορεί να βρίσκουν τα συμφέροντά τους σε σύγκρουση με την προστασία των θαλάσσιων χελωνών, έχουμε δει συχνά τους θυμωμένους αντιπάλους να μετατρέπονται σε υποστηρικτές και συνεργάτες αφού κατανοήσουν καλύτερα όχι μόνο τις βαριές επιπτώσεις στις χελώνες αλλά και την απλότητα των μεθόδων που μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία τόσο των συμφερόντων τους όσο και των χελωνών.
Τι μπορείτε να κάνετε
Αν σκοπεύετε να επισκεφθείτε την Κεφαλονιά, μπορείτε να ακολουθήσετε τις παρακάτω οδηγίες για να περιορίσετε τις πιθανές επιπτώσεις της επίσκεψής σας στις θαλάσσιες χελώνες:
- Μπορείτε να επισκεφθείτε το λιμάνι του Αργοστολίου και να περπατήσετε κατά μήκος της γέφυρας DeBosset το πρωί ή το βράδυ για να παρατηρήσετε τις θαλάσσιες χελώνες καθώς κολυμπούν. Παρακαλείστε να μην τις ταΐσετε ή να προσπαθήσετε να τις αγγίξετε. Τόσο στο λιμάνι όσο και κατά μήκος των ακτών του νησιού, μην πλησιάζετε τις χελώνες μέσα στο νερό, είτε κάνοντας ψαροντούφεκο είτε με σκάφος.
- Απολαύστε όλες τις παραλίες του νησιού κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αφήστε ανενόχλητες τυχόν σημαδεμένες φωλιές θαλάσσιων χελωνών και περπατήστε κατά μήκος της παραλίας κοντά στο νερό αντί στο πίσω μέρος της παραλίας ή στους αμμόλοφους.
- Φροντίστε να κατεβάσετε τυχόν κάστρα άμμου και να απομακρύνετε τυχόν εμπόδια από την παραλία πριν φύγετε.
- Σε κάθε περίπτωση, μην ενοχλείτε καμία θαλάσσια χελώνα.
- Εάν δείτε μια τραυματισμένη θαλάσσια χελώνα, μια κατεστραμμένη φωλιά ή οποιαδήποτε χελώνα να ενοχλείται, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας εδώ: https://wildlifesense.com/en/contact-us/ .
Όταν βρίσκεστε στην Κεφαλονιά, μπορείτε να επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook για τυχόν προγραμματισμένες ενημερωτικές εκδηλώσεις: https://www.facebook.com/WildlifeSense/
